Kriminalitatea: bizimodu gisa

Zuriñe González Sánchez

Aste honetan, gertaera lazgarri bat jazo da Nafarroan, emakume bat labankadaz hil dutenean, bere seme-alaba adingabeen aurrean, autobian beste ibilgailu batek jo eta arekara atera ondoren, krimen lazgarria egin ahal izateko.

Ustezko erasotzaileak ihes egin zuen, eta, horren ondorioz, bilaketa-dispositibo bat ezarri zuten Nafarroan eta Euskal Autonomia Erkidegoan, 24 orduz baino gehiagoz.

Azkenik, ustezko biktimarioa, Zumarragakoa, gaur egun desenkusarekin bizi zena eta krimenaren biktima izan zena (espetxetik atera ondoren, berak nora joan ez zuelako hartu zuen), Donostian harrapatu zuten, ihes egiteko itxura fisikoa aldatu nahian zebilela.

Ez da lehen aldia pertsona hori hilketa hilgarri batekin lotzen dela; izan ere, 1998an epaitu zuten Ikaztegietako gasolindegi batean lapurtzeagatik, eta bertako langile bat hil zen. Baina orduan epaimahaiak absolbitu egin zuen frogarik ez zegoelako.

Edonola ere, delitu-historia luzea du (horietako batzuk larriak), eta hilabete eta erdi zeraman espetxetik atera zenetik, delitu horietakoren batengatik zigorra bete ostean.
Hori guztia dela eta, argi geratzen da espetxeak subjektu horrekin duen funtzio nagusia ez dela bete: birgizarteratzea. Gainera, gaizkile arriskutsua izanik, eginkizun hori betetzea are garrantzitsuagoa da. Nola lortzen dugu kasu hauetan?

Zaila da erantzuna ematea; izan ere, biktimagile bakoitzak jarrerari eta nortasunari dagokionez dituen ezaugarriei esker, beharrezkoa da pertsona bakoitzaren beharretara egokitutako gizarteratze-programak egitea. Puntu horretan, zehaztu behar da gure organigrama judizialaren eta espetxe-organigramaren gabezia handietako bat (baita espetxealdiaren ondorengoa ere) tratamendu psikosozialean eta gizartean bizitzeko prestakuntzan datzala, hain zuzen ere. Ez dago baliabide nahikorik birgizarteratze-programa horiek bermatzeko kondena indarrean dagoen bitartean eta ondoren.

Hala ere, ezarritako zigorra betetzen ematen duen denbora guztia programa indibidualizatu horietan sartu beharko litzateke, besteak beste, sozializazioa, enpatia eta bulkaden eta haserrearen kontrola lantzeko. Horrek guztiak ez du esan nahi profesionalek kriminalitatea osorik prebenitu ahal izango dugunik, hori da helburua, baina gutxieneko delitu-portzentaje batzuk onartu behar ditugu. Beti egongo dira delitu-karrera oso finkatua duten biktimagileak, eta karrera horretan ez da ezer egongo, ezta inor ere, egin nahi dituzten krimenak egitetik geldiaraziko dituenik. Hori horrela izanik, askotan, delitu-atzera egite horren kausak gehiago dira inguruabar estrintsekoen multzo bat (zahartzaroa, ezintasun psikofisikoak), bizimodu kriminala uzteko benetako motibazioa baino.

Gizartetik ahalik eta denbora gehien baztertuta edukitzea besterik ez zaigu geratzen, bizitza gehiago kobratzea eta askoz pertsona gehiagoren etorkizuna hondatzea saihesteko. Aldi berean, ahal den neurrian, zigor-egitateak dakartzaten jokabide antisozialak prebenitzen saiatu behar dugu beti.