Ba al dago berreraikitzerik?
Zuriñe González Sánchez
Aste honetan Manuel Gonzalez Gonzalezen bigarren epaiketan izan gara, “El loco del Chándal” izenaz ezaguna. Kasu honetan, bi adineko emakumeren (alkate ohiaren ahizpak, indarkeriazko bileraren baten aurrekariak eta heriotza-mehatxuak dituztenak) etxebizitzan su eman ostean egozten dizkioten bi hilketa saiakerengatik deklaratu behar izan du.
Gogora dezagun 1991 eta 1993 artean 16 emakume bortxatu eta haietako bat hil zuen gizon bat dela, bortxaketaren ondoren ipurmasailetan arma zuriz zulatzen baitzituen. 175 urteko kartzela-zigorra ezarri zioten hasiera batean, eta 169 urtekoa defentsak aurkeztutako helegitearen ostean. Hala ere, Parot doktrina1 indargabetu ondoren, aske utzi zuten 2013ko azaroaren 22an.
Espetxean egon zen bitartean, tratamendu-batzordeko kideek baieztatu zuten ez zuela inolako tratamendurik jaso, ezta programa espezifikorik ere sexu-nahasmendu sadikoa duten errudunentzat, eta, beraz, gizon hori ez zegoela birgaituta aske utzi ahal izateko.
Azken gertaera hori nahikoa ez balitz, duela gutxi komunikabide bati elkarrizketa bat eskaini zion, eta horren aurrean esan zuen ez dela ezertaz damutzen eta emakumeak “txarrak” direla.
Kasu honek eta, zehazki, Manuelen azken adierazpen honek gogoeta eragin dit (eta zuetako askori ere gertatuko zitzaizuelakoan nago) horrelako pertsonen birgizarteratzearen kontzeptuari buruz. Benetan birgizarteratu al daitezke? Modu kategorikoan baiezta edo uka daiteke krimenak egiten dituzten pertsona guztiak ezin direla errehabilitatu? Batzuk bai eta beste batzuk ez?
Galdera horiei erantzuteko, lehenik eta behin, berrerortze-azterketetara jo beharko genuke eta zifrak ikusi; horrela, gogoeta egiteko eta argudiatzeko gida bat eduki ahal izango dugu. Sexu-delinkuentziari eta haren berrerortzeari erreparatuta (askoz tipologia gehiago har genitzake, baina horietan sakontzeko aukera izango dugu etorkizunean), sexu-delitugileen % 31,6k berriro egiten dute, baina % 13,7k soilik egiten dute sexu-delitu berria2, eta gainerakoek beste tipologia batzuetako delituak egiten dituzte.
Ez dira zenbaki kezkagarriak begirada makro batetik, baina aurrekariak dituen pertsona batek sortutako kasu berri bakoitza gehiegi da eta inoiz gertatu behar ez zen biktima gehiago bat da. Horregatik, birgizarteratzea beharrezkoa da, baina ez dirudi gertatzen ari denik. Ez dugu ahaztu behar % 70ek baino zertxobait gutxiagok ez duela berriz eragiten, eta, horregatik, esan dezakegu kasu askotan errehabilitazioa eraginkorra dela.
Beraz, errehabilitazio hori ez dagoen kasuetarako, irteerarik gabeko kalezulo batera iristen gara; izan ere, gizarteratzea posible ez bada, zer egin dezakegu haiekin? Agian ez dago irtenbide onik eta gaitz txikiago bat aukeratu behar da, baina zein da gaitz txikiago hori? Kartzelan mantentzen ditugu eta horrela ziurtatzen dugu ez diotela beste inori kalterik egiten? Kastrazio kimikoa bezalako tratamenduetara behartzen ditugu nahitaez? Ez dugu ezer egiten eta biktima berriak egotera arriskatzen gara?
Herritar eta profesional gisa ez luke erantzun zehatzik izango, baina borrokan jarraitu behar da, berrerortzeak saihesteaz gain, delinkuentzia oro har ere saihesteko modua bilatuz. Eta Iustitia Kabinete Kriminologikotik irekita gaude kalte pertsonal eta materialak eragin ditzakeen delitu-fenomeno ororen prebentzioan, detekzioan eta esku-hartzean lan egiteko lankidetzarako.
Bibliografia
1Doktrina horrek ahalbidetu zuen, indargabetu arte, kondenak metatzen ziren kasuetan kondena horiek ondoz ondo betetzea, kondena larrienetik hasita, legeak ezarritako espetxealdiaren legezko gehieneko mugaraino. Informazio gehiago nahi izanez gero, Parot Doktrina aipatzen duten bi epaiak emango dizkizuet: http://www.juecesdemocracia.es/pdf/Sentencias/STS_Parot.pdf http://hj.tribunalconstitucional.es/es-ES/Resolucion/Show/6289
2Serrano, J., Romero, A. eta Noguera, M. L. (2001). Aldagai kriminologikoak eta berrerortzea. In V. Valero, F. guerra, J.A. Matesanz, et al. (Arg.), Behatokiko Espetxe Zentralaren Azterlanak eta Ikerketak. Madril: Barne Ministerioa.