Bitartekaritza gatazkak konpontzeko metodo bat da, eta gatazkan parte hartzen duten pertsonen arteko akordio malgua, integrala, bidezkoa eta errespetuzkoa lortzea du helburu, akordio hori judizializatu ez dadin.
Pertsonen arteko elkarrizketa informalean oinarritzen da, konfidentziala dena, borondatez bete beharrekoa eta erabakitako erabakiaren erantzule izango dena. Aldi berean, denbora eta kostuak asko aurreztea ahalbidetzen du.
Bitartekari batek ez da:
- Aldeetako baten abokatu gisa jarduten duena.
- Aholkularitza juridikoa eskaintzen duena.
- Prozesuan jorratzen diren gaiak ebaluatzen edo epaitzen dituena.
- Nork irabazten edo galtzen duen erabakitzen duena, eta alde bati ere ez dio arrazoia emango.
Bitartekaritzaren helburua elkarrizketarako zubiak ezartzea da, jarrerak hurbilduz eta adostasunak lortzen lagunduz.
Iustitia Kabinete Kriminologikoan, honako multzo hauetan sailkatzen dugu bitartekaritza:
- Administrazio-bitartekaritza; administrazioen eta herritarren arteko harremanak ulertzeko modu berri baten bidez, herritarren jarrerekiko errespetuan oinarrituta.
- Bitartekaritza zibila eta merkataritzakoa; aplikatzekoa den legeriaren arabera alderdien esku ez dauden eskubide eta betebeharrei eragiten ez dieten gai zibil edo merkataritzakoak, mugaz haraindiko gatazkak barne.
- Komunitate- eta auzo-bitartekaritza, komunitate bateko kideen arteko errespetuan eta bizikidetza onean oinarritua.
- Korporazio- eta enpresa-bitartekaritza; enpresetan gatazkak sortzen dituzten arazoak konpontzeko prozesu baten bidez, auzia saihesten duten bideetatik, konfidentzialtasuna, merkataritza-harremanak eta lan-harremanen kalitatea zainduz.
- Eskola-bitartekotza; eskola-eremuan sortu diren gatazkak modu baketsuan konpontzeko estrategien bidez, eta berriro ez gertatzeko prebentzio-neurriak hartuz.
- Familia-bitartekaritza; ikuspegi sistemiko batetik, non gizarte- eta familia-sistema batekin lan egiten baita, familia-zuzenbidearen arloko legeria eguneratu eta aldakorrera egokituta.
- Lan-bitartekotza; lan-gatazka kolektiboak konpontzeko eredu bat aplikatuz, alderdi inplikatuek konponbideak sortzea bilatzen baitute, lan-egituraren eta laneko giroa eta produktibitatea hobetzearen arteko komunikazioa errazteko.
- Ezkontza-bitartekaritza; familia-zuzenbidearen eremuan gatazkak konpontzeko metodo alternatiboak erabiltzea, bikotean sortutako gatazka erabat konpontzeko.
- Zigor-arloko bitartekaritza; Justizia leheneratzailearen printzipioetan oinarritzen da. Printzipio horren helburua da arau-hausleak bere ekintzen erantzukizuna hartzea, ondorioak bere gain hartzea eta biktimari barkamena eskatu ahal izatea, eragindako kalteak konpontzeko akordio batera iritsiz.
- Bitartekaritza prejudiziala; prozesu judizial bat hasi aurretik garatua, pertsonek arazoari irtenbidea aurkitu diezaioten, auzibidetik igaro gabe.
- Osasun-bitartekaritza; osasun-ingurunean sortzen diren gatazkak konpontzeko aukera ematen duen metodo bat da, bai osasun-arloko profesionalen artean, bai osasun-erakundeen, langileen eta pazienteen artean sortzen direnak.