Gazteen delinkuentziaren prebentzioa eraginkorra al da? – 2. zatia
Zuriñe González Sánchez
Gazteen delinkuentzia hazten ari den errealitatea da, eta prebentzio-fase integral eta eraginkorrak behar ditu (lehen mailakoa, bigarren mailakoa eta hirugarren mailakoa). Garrantzitsuena eta egiteke dagoena lehen mailan dago; izan ere, fase horretan prebenitzen dugu jokabide antisozialak garatzea, eta, ondorioz, delitu-egitateak gauzatzea. Gizarte eta profesional gisa dugun arreta, gehienbat, bigarren mailako prebentzioan (jokabide antisozialak daude, delitu-egitateak egiteko arrisku argia identifikatuta) edo hirugarren mailako prebentzioan (delitua egon da eta adingabe horren berrerortzeari aurrea hartu nahi zaio) eman behar badugu, berandu iritsiko gara, zerbait ez da behar bezala egiten ari. Gainera, gogora dezagun erdiek baino gehiagok ez dute berrorertzen, beraz, hirugarren mailako prebentzioak ez duela zentzurik kasu askotan (eta bigarren mailakoak ere ez, baina neurri txikiagoan).
Zenbaitek esango dute ez dutela berriro eragiten, gure lan ona dela eta lortzen delako adingabe arau-hausle horien berrerortzea prebenitzea, eta agian, neurri batean, zuzen daude. Hala ere, ez da konfiantzarik izan behar, jokabideetan eragiten duten faktore ugari ditugu, are gehiago adingabeengan, erne jarri behar gaitu eta haiengan eragin negatiboa izan dezakeen aldagai bakoitza aztertu behar du.
Horrela, txostenean faktore erabakigarrienetako batzuei buruz emandako datuak baliatuz, analisi txiki bat egingo dut.
Horietako bat jatorrizko familiarekin bat datorren bizikidetza-nukleoa da, eta datu horrek, berez, asko edo ezer ez adierazten digu; egia da familia-egonkortasunaren eta -ongizatearen adierazle izan litekeela, baina familia bakoitzaren barruan arrisku-faktore izan daitezkeen egoera puntual edo iraunkor asko egon daitezke (etxeko indarkeria, gurasoen kontrol handiagoa edo txikiagoa, familia-galerak, krisi ekonomikoak, familia-aurrekari penalak, kultura-maila, beste hainbaten artean).
Beti kontuan hartzen den beste faktore bat toxikoen kontsumoa da; izan ere, ohikoa da adingabe arau-hausleen %50ek baino gehiagok kontsumitzea, baina kasu guztietan ez da gertaera garrantzitsu bat. Ildo beretik, ikasketa-maila aztertu ohi da, eta, toxikoen kontsumoarekin eta familiarekin bezala, kasu zehatz bakoitzean ikusi beharko da arrisku-faktorea den ala ez, adingabe arau-hauslearen jokabidean izan dezakeen eraginagatik (x familia bat, x kontsola bat eta/edo x ikasketa-maila bat ez dira berez arrisku- edo babes-faktorea, kasu zehatz bakoitza ikertu eta testuinguruan kokatu behar da).
Aldagai horiei gehitu behar zaizkie (baita gazteen kasuan ere, aldagai horrekin hasiko litzateke, eragin handia duelako) berdinen taldeko kideak gizarte-arriskuan dauden ala ez, zer aisialdi-jarduera egiten dituzten, zer jokabide-estilo partekatzen dituzten… neurri handi batean adingabearen jokabidea eta nortasuna zehaztuko dutelako.
Txosten honetan, aldagaien eraginaren harira, “Zuhurtziaz” ondorioztatzen dute “soilik zilegi diren helburuak eta estilo kognitibo prosoziala lortzeko motibazioa direla identitate ez-kriminala sendotzeko atarikoa” (104. or.). Horrek esan nahi du, egin den mikroikerketaren arabera, eragin handiagoa dutela barneko aldagaiek, hau da, adingabearen gaitasunak, pentsamenduak eta biologia, kanpoko aldagaiek baino (aurreko paragrafoetan aipatutakoak). Hala ere, emaitzak eta egindako ikerketa zalantzan jartzen ez ditudan arren, egunerokotasunak eta esperientziek adierazten didate pertsona eta giroa elkarri lotuta daudela eta bata bestea gabe ezin dela ulertu; beraz, dena aztertu behar da.
Beraz, prebentzioa beharrezkoa izanik, ondorioztatzen dut beharrezkoa dela lehen mailako prebentzioa, sortzen hasi diren baina oraindik garatu ez diren delitu-nitxoak saihesten dituena. Horretarako, delitu-prebentzioaren azterketan adituak diren profesional kualifikatuak egon behar dira: kriminologoak. Ez dut zalantzan jartzen jada adingabe horiekin lan egiten duten gizarte-arloko profesionalak beren lanean onak ez direnik, baina profil asistentzialagoa eta hezigarriagoa da, ondorioei adabakiak jartzen dizkiena (bigarren eta hirugarren mailako prebentzioa), baina ez da horren arrazoia. Lehen mailako prebentzioan soilik aritzen diren profesionalek egon behar dute, ondorioak arintzeko gainerako profesionalak ere baditugu.
Profesional-taldeak sortu behar dira, eremuz eremu azter dezaten zer adingabe dauden eta zer inguruabar dituzten, ingurunea haien beharretara egokitzeko. Informazio horrek garrantzia du, eta deskribatzen den informazioa da, baina ez da aztertzen egiten diren azterketetan; ondorio batzuk ateratzen dira, baina ez dago datuen azterketarik. Hain zuzen ere, azken atal hori landu behar da; izan ere, hemendik bakarrik jakin ahal izango dugu zer gertatzen den etorkizunean ere gerta ez dadin eta, ahal dela, prebentzio proaktiboa garatzen hasteko, ez erreaktiboa.
Bibliografia
Kriminologiaren Euskal Institutua (2020). 2014-2018 Gazte Justiziako IV. Planaren ebaluazioa. Hemendik berreskuratua: https://bideoak2.euskadi.eus/2020/06/15/news_62166/EVALUACION_DEL_PLAN_DE_JUSTICIA_JUVENIL_2014-2018.pdf